Na płycie nagrobnej mogą pojawić się podstawowe informacje na temat zmarłego (jego imię i nazwisko, data urodzenia i śmierci), a także coś jeszcze. Jest to dobre miejsce na epitafium, które może upamiętniać pochowaną osobę – jej życie, dokonania, czy też to, jakim była człowiekiem. Warto zatem zastanowić się nad jego treścią, jak również nad tym, jakie cele spełnia. Stwarza to ponadto świetną okazję do tego, aby znacznie poszerzyć swoją wiedzę na temat tego typu napisów.
Epitafium – co to jest? Trochę historii
Na początek wypada dokładnie wyjaśnić, o czym jest mowa. Otóż epitafia to zazwyczaj krótkie sentencje bądź cytaty mające na celu upamiętnienie zmarłej osoby. Umieszcza się je na płytach nagrobnych – nad lub pod datami narodzin oraz śmierci.
Termin epitafium wywodzi się ze starożytności (ukształtował się w starożytnych Atenach), a mówiąc dokładniej, z V wieku p.n.e. Co ciekawe, pierwotnie epitafium było krótkim utworem na cześć zmarłego. I choć najczęściej jego treść była pochwalna, niektóre z nich mogły przybrać formę czarnego humoru. Wiele zależało od woli zmarłego, a także jego wartości, czy też postrzegania zarówno życia, jak i śmierci.
Obecnie epitafia są znacznie krótsze, choć oczywiście nie możemy mówić tu o żadnych odgórnych zasadach. Sentencje bywają różne, a spośród tych najczęściej spotykanych trzeba wymienić:
- cytaty biblijne,
- dzieła poezji,
- sformułowania łacińskie, typu memento mori,
- teksty żałobne,
- zdania pokrzepiające, dodające otuchy.
Pomijając aktualne zwyczaje, epitafia tak naprawdę mogą mieć dowolną formę. To samo zresztą tyczy się długości, jaką powinna mieć sentencja nagrobna. Tak naprawdę jedynym ograniczeniem jest ilość wolnego miejsca na płycie.
Co to znaczy słowo epitafium?
Epitafium to słowo greckie, składające się z członów „epi” i „taphios”. Oznacza „na kamieniu nagrobnym” lub „na grobie”, co wskazuje, gdzie wspomniane sentencje są zwykle umieszczane. W zależności do wymagań rodziny zmarłego (lub woli tej osoby), przygotowywane napisy mogą mieć dekoracyjny charakter lub wręcz przeciwnie – wyróżniać się minimalistycznym wykonaniem.
Jaki jest cel tworzenia epitafiów?
Powyższe informacje same w sobie stanowią pewne wyjaśnienie tej kwestii. Bo choć tekst epitafium może być różny, w większości przypadków ma on na celu upamiętnienie zmarłego. W takiej sytuacji na nagrobku pojawiają się sentencje bądź zwykłe sformułowania, które w jakiś sposób się do niego odnoszą. Opisują jego życie, wartości, czy też liczne zalety.
Co ważne, epitafia mogą mieć znaczenie dosłowne lub symboliczne – czasem wręcz ich treść zawiera liczne metafory i słowa, które rozumiane są tylko przez bliskich zmarłego. Stąd właśnie w epitafium pojawiają się rozmaite cytaty biblijne i poetyckie.
Celem epitafiów nie musi być jednak wyłącznie sławienie zmarłego, jego życia i licznych dokonań. Krótka sentencja nagrobna może być skierowana także do osób zbierających się przy nagrobku. Zazwyczaj zawiera wtedy swoiste przypomnienie o nieuchronności śmierci, zachętę do czerpania z życia tego, co najważniejsze, czy też prośbę o zachowanie pamięci o zmarłym.
Napis na nagrobku często zawiera ponadto ulubione sformułowania, sentencje bądź cytaty osoby, która odeszła. Niektórzy nawet zapisują w testamentach treści epitafiów, jakie mają znaleźć się na ich nagrobkach. Zadaniem rodziny jest więc wtedy spełnienie tej prośby.
Jak napisać epitafium? Co umieścić na pomniku?
Skoro wiadomo już, gdzie umieszczać epitafium, jakie może mieć znaczenie i po co w ogóle pojawia się nad grobem, dobrze będzie jeszcze dokładniej skupić się na treści. Wiele osób ma z nią problem, dlatego postanowiliśmy przedstawić ciekawe epitafia, które mogą zostać umieszczone na pomniku.
Epitafium – przykłady
- Spoczywaj w spokoju/Na zawsze w naszych sercach – to podstawowe, bardzo często wykorzystywane sformułowania na nagrobkach, dzięki którym rodzina może pożegnać zmarłego. W przypadku grobu dziecięcego pojawiają się także epitafia typu Śpij Aniołku.
- Na pomnikach pisane są ponadto sentencje łacińskie – tutaj wymienić można wspomniane już Memento mori (pamiętaj o śmierci), czy też Non omnis moriar (nie wszystek umrę).
- Dobrym pomysłem okazać się mogą fragmenty pieśni religijnych, między innymi takich jak Ave Maria. Katalog jest naprawdę szeroki, dzięki czemu bliscy zmarłych są w stanie wybrać taki utwór, który najlepiej zachowa pamięć o nich, a jednocześnie pozwoli na oddanie im hołdu.
- Do tego dochodzą cytaty z biblii i sławnych poetów oraz pisarzy (na przykład z Jana Kochanowskiego lub Wisławy Szymborskiej). Przykłady: „W ręce Twoje Panie, powierzam ducha mego” (Psalm 31, 2-6), „Dzięki Jezusowi chlubimy się nadzieją chwały Bożej” (List św. Pawła do Rzymian 5, 2), „Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą” (ks. Jan Twardowski), „Wieczność czeka, czas ucieka” (Jan Paweł II). Jeżeli na nagrobku jest wystarczająco dużo miejsca, wykorzystać można także wiersze w formie epitafium.
- Popularne są również epitafia krótkie, których umieszczenie nad grobem jest bardzo łatwe. Spośród nich wymienić możemy między innymi takie napisy jak: „Jezu ufam Tobie”, „Dzieli nas tylko czas”, „Niech spoczywa z Bogiem”, „Żyjesz w naszych sercach”, „Pokój jego/jej duszy”, „W krzyżu zbawienie”.
- Wśród innych, popularnych epitafiów, które można przeczytać na cmentarzach, znajdują się następujące sentencje: „Nie odchodzi ten, kto pozostaje w sercach bliskich”, „Tu Ciebie nie ma, lecz jesteś przecież… i pozostaniesz w jasnym świecie, jest coś, co mrokom się opiera, jest pamięć. A ona nie umiera”, „Ty żyjesz, choć martwe twe powieki, bo w sercach naszych trwać będziesz na wieki”, „Żal nasz bezmierny, cicha łza się sączy, ucichnie wtedy, kiedy Bóg nas złączy”, „Nie ma takiego życia, które by choć przez chwilę nie było nieśmiertelne” (cytat z Wisławy Szymborskiej), „Nie pytam cię boże, dlaczego go zabrałeś, lecz dziękuję za to, że go nam dałeś”, „Śmierć boli nie tych, którzy odchodzą, lecz tych, co wśród żywych pozostają”.
Najpiękniejsze epitafium to zawsze tekst, który stanowi podkreślenie szacunku, czci i pamięci o zmarłym. Napisy na nagrobku mogą bezpośrednio odnosić się do jego życia lub przekazywać uniwersalne, ale jakże ważne prawdy. Mamy nadzieję, że powyższe przykłady pozwolą Ci wybrać epitafia, które uzupełnią grób bliskiej osoby.